Сарлык кончуг дүккүр болгаш дүгүнүң өңү янзы-бүрү болур: ак, ала, калчан кара, сирти шокар, ак, ак-шокар, маңган ак, сарыгзымаар, кара, ээгилери ак шокар.

Сарлык бугазы инекти ойладып каан болза, оон төрүттүнген бызааны хайнак бызаа, кыс хайнак бызаа дээр. Хайнак молдурга, хайнак хунан, хайнак дөнен дижир.
Сарлыктың чаңы бир аңгы: үзер, тевер база мурнуку буттары-биле кижини хап каап болур, кижини өскелээр, кыс сарлык төлүн хопталаар.

Сарлык – ниити ады.
Төрүүр сарлык – кыс сарлык.
Сарлык бугазы – бүдүрүкчү мал, үрелиг мал.
Сарлык шарызы – чазап каан эр сарлык.
Сарлык бызаазы – ниити ады, назыны бир хар чедир.
Молдурга – назыны бир харлыг азы ийи хар чедир (эр, кыс).
Хунан – назыны ийи харлыг азы үш хар чедир (эр, кыс).
Дөнен сарлык – бир дугаар төрүүр сарлык, назыны үш харлыг азы дөрт хар чедир болур. Эр дөнен азы кыс дөнен дээр.
Сувай сарлык – бир чылын төрүвейн барган кыс сарлык. Бир чамдыкта үш-дөрт чыл чедир төрүвейн баар азы сувайлыга бээр сарлыктар турар.
Улуг сарлыктар – төрүүр сарлыктар, шарылар. Оларның назыны беш-алды харлыг болгулаар. Ол назын үезиниң сарлыктарын кара чугаада бештиг (беш харлыг) дээр. Оон ыңай чедилиг, сестиг, тостуг, оннуг, он бирлиг, он ийилиг дээш баар.

(Монгуш Кенин-Лопсанның 2017 чылда үнген «Тыва чаңчыл» деп номундан алган)

#тыва#тыва_төп#Центр_тувинской_культуры#тос_чүзүн_мал#сарлык#мал_малдаары