ТЫВА ЧЕМНЕР (БЛЮДА ТУВИНСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ КУХНИ) ТАРААДАН КЫЛГАН ЧЕМНЕР (БЛЮДА РАСТИТЕЛЬНОГО ПРОИСХОЖДЕНИЯ)

  • просмотры: 51 |
  • 6 | Февраль |2020

ЧИҢГЕ ТАРААНЫ ХООРАРЫ. Чиңге-тарааны хоорарының мурнунда челбип алгаш, кызыдып каан пашка арбай ышкаш хоорар. Хоорган тарааны деспиже эзер. Хооруп дооскаш, соктаар, дүктээр.
ПРОСО – ЧИҢГЕ-ТАРАА. Перед калением просо очистить, вымочить. Очищенное просо положить в чашу и варить на медленном огне. Просо разбухнет и начнет шелушиться. Снять с огня, дать остыть. Потом отшелушить в ступе два-три раза, пока просо не станет чистым. Остатки раздробленной чиңге-тараа называются хевек – просянная мука.

ӨРЕМЕЛИГ ЧИҢГЕ-ТАРАА. Бышкан чиңге-тарааның кырынче чаа өремени каггаш, былгап чиир ийикпе, азы ооң кырынче шай саарып ижер.
ПРОСО С ПЕНКАМИ. В просо положить өреме. Едят, перемешивая их, или же с чаем.

СҮТТҮГ ХЕВЕК. Чиңге-тарааның хевээн изиг сүт-биле чиирге чаагай. Хевек кырынче изиг сүттү куткаш, дораан-на чип болур.
ХЕВЕК С МОЛОКОМ. Хевек – просяную муку – едят с горячим молоком.

ХӨӨТКЕН ЧИҢГЕ-ТАРАА. Отка пашты салыр, шайны азы сүттү кудар, оон чиңге-тарааны каггаш, аксын дуглааш, сыргырадыр хайындырар. Тараа хөөп кээрге, эскеш, элээн үе эрткиже дуглаглыг тургузар. Сүт тарааже сиңип, тараа борбак-борбак апаарга, өреме, чөкпек, саржаг дээш өске-даа амдан киирер тыва чемнерни каггаш, чиир.
ВЫМОЧЕННОЕ ПРОСО. Поставить на огонь чашу, налить туда чай или молоко, насыпать просо, закрыть крышкой и варить на медленном огне. Когда зерна разбухнут, снять с огня. Через некоторое время, когда молоко хорошо увлажнит зерна, есть, смешивая с өреме, чөкпеком, саржагом и т.п.

ЧИҢГЕ-ТАРААДАН КЫЛГАН КАДЫК. Сүтке чиңге-тарааны шала суук кылдыр хайындыргаш, олче ээжегейни азы ааржыны, саржагны каггаш холуй былгаар, сыргырадыр хайындырар. Кадык кылырда чиг-даа, бышкан-даа тарааны ажыглап болур. Хайнып турар кадыкче, амданныг болзун дээш, үүргенени, бышкан далганны немээр. Дыка чаагай, шала чигирзиг чем болур. Амгы үеде үүргене орнунга чигирни ажыглап болур.
КАША ИЗ ЧИҢГЕ-ТАРАА – КАДЫК. Высыпать в молоко чиңге-тараа, добавить ааржы – ээжегей, саржаг, варить на медленном огне. Для улучшения вкуса можно добавить үүргене, далган. Вместо үүргене можно положить сахар.

ХАЙЛЫМАК (ХАЛИМАК). Хып турган отка шой пашты салгаш, өремени каггаш, эргизип алыр. Эриг өремеже чиг далганны каггаш, быжыг сыптыг хымыш азы калгак-биле былгаар. Далган шала быжып орда, кырынче шай азы сүт куткаш, элээн үр былгап чоруй ааржы / ээжегей азы чөкпек / немээш, өремениң үзү ылгалгыже былгаар. Үс ылгалып, далган быжып, сарыг өңнүг чаагай чыттыг апаарга, хайлымак болганы ол.
Хайлымакка хөй эвес чигирни немеп алыр. Бышкан хайлымакты улуг тавакка каггаш, аянныг хевир кииргеш салыр.
ХАЙЛЫМАК. Поставить на огонь чугунную чашу, положить өреме, ратсопить. Всыпать в него муку, размешивая черпаком или ковшом с крепкой ручкой. Когда мука начнет подходить, влить чай и молоко, перемешать и через некоторое время положить ааржы, ээжегей или чөкпек. Вновь перемешать, пока не появится масло от пенок. Когда мука поспевает, хайлымак становится желтоватым. В блюдо можно добавить немного сахару. Хайлымак делают и из свежего чөкпека или саржага.

#тыватөп
#Центр_тувинской_культуры
#тыва_чемнер