БУРУНГУ УЖУРЛАР

  • просмотры: 51 |
  • 1 | Декабрь |2020

Өгбелеривис айның, хүннүң, сылдыстарның чырыындан, салгынның хап турар уундан, куштарның алгызындан, аңнарның аажы-чаңындан, мал-маганның хөлзээринден чүү болурун баш бурунгаар билип аар аргалыг чорааннар. Салгакчыларга өөредиг кылдыр бурун өгбелеривистиң билир чүвелеринден каш чижектен көрээлиңер.
• Чайын дээр аяс болгаш кааң турда, тарбаганнар үңгүрүнден үнмейн баар болза, агаар дораан баксыраар, чок-ла болза чаашкын чаар, чок-ла болза шуурган болур, кара-кара булуттар диргелип келир.
• Тарбаган күзүн баштай ижээй бергеш, ооң соонда катап ижээнинден үнүп келир болза, ол кыжын кончуг хүр кыш болур.
• Чазын ижээнинден үнүп келген тарбаган хенертен база катап ижээнинче дедир киргеш, аксын дуй тептер болза, ол чылын чылыг деък кирбес, соок шуурган үргүлчүлээш туруп бээр.
• Айгадаң ховуга оъттап чораан тарбаганнар хенертен үңгүрүнче кире халааш, хоруп чыдыптар болза, дээр баксыраар, ооң соонда хат хадыыр болгаш чаъс чаар.
• Кончуг чылыг хүннер турда, тайга бажындан аганак деп ак куш иштиктеп кээр болза, дээр баксыраар.
• Өг чанынга дытка азы талга каарган олуруп алгаш, эдер болза, чайын чаъс чаар, кыжын хар чаар.
• Аал коданының чанынга торлаалар хоргадап чыглыр болза, дээр чүдээр.
• Өг чанынга дээлдиген дескинер болза, аңнап чораан аңчы олчалыг болур.
• Чайын сарлыктар сугдан үнместээш туруп бээр болза, чаъс чаар. Кыжын сарлык бугазы дожап чой баар, тайга баштарынга кыштаар. Кыжын сарлык бугазы бедик тайга бажындан баткаш, аал коданынга кирип келир болза, дээр чүдереп үнер, ооң соонда улуг хар чаар.
• Те, чуңма эртенниң-не дүвүреңнээр. Бир эвес те, чуңма эртен дүвүреңге келбейн баар болза, дээр чүдерээр.
• Ыт өдек чанынга маңнап келгеш, черден оът үзе соп чий бээр болза, дээр баксыраар, бир эвес чайын болза – чаашкын чаар, кыжын болза – хар чаар.
• Кускун дүвүреп эдерге, кокай келир.
• Аът эзеңги ызырарга, тергиин багай, бир-ле кижи салгадап аарааш, мөчүп каар.
• Чорумал кижи орук уунга дилги көөрге, кончуг багай. Ол чүл дээрге аңчы кижи куруглаар, чоруктуг кижиниң херээ шуут бүтпес болур.
Кудай багы арлыр. Кижи багы арылбас. Улуг өгбевис М.Б.Кенин-Лопсаң. Тыва чоннуң бурунгу ужурлары
_____________________________________________________________________________
Народные приметы – это целый кладезь богатой народной мудрости, основанные на наблюдениях за солнцем, луной, звездами, поведениями животных. И вот та малая часть глубоких знаний, которые переходили к нам из века в век от наших предков:
• Если летом в ясную погоду сурки не выходят из своих нор, то это к дождю или к буре.
• Если сурки, залезшие в норы на зиму, вскоре вылезают обратно, значит зима будет мягкой.
• Если весной сурок выходит из норы, но затем снова залезает в нее и закрывает вход в нору, то этой весной не скоро потеплеет и надо ожидать холодных бурь.
• Если таежная белая куропатка спускается с таежных вершин, то это к непогоде.
• Если каркает ворон, то будет дождь или снегопад.
• Если коршун кружится над аалом, значит охотник вернется из тайги с большой удачей.
• Если яки при ясной погоде не выходят из реки, то это к дождю. Яки-самки зимуют на вершинах таежных хребтов, если они спускаются вниз к стоянке, то будут большие снегопады.
• Горные козлы ежедневно по утрам приходят в те места, где есть солончаки. А если они утром туда не придут, то это к непогоде.
• Если собака рвет и ест траву, ожидай дождя или снегопада.
• Если ворон тревожно каркает, то это признак того, что к стоянке приближается волк.
• Если лошадь кусает стремя, то это очень плохо – кто-то заболеет и умрет.
• Если путник увидит лисицу, то это плохо – поездка не увенчается успехом, а охотник вернется из тайги с пустыми руками.
Этот перечень народных примет лишь малая часть бесценного народного опыта, наглядно доказывающего неразрывную связь человека с природой и великую народную мудрость наших предков.#Тыва #народная_педагогика #улусчу_педагогика #бурунгу_ужурлар #өгбелер #народные_приметы