ТАЛЫГЫРДА ТӨРЕЛДЕРДЕН ДАМЧЫП КЕЛГЕН…

  • просмотры: 51 |
  • 2 | Декабрь |2021

Хүндүлүг чонувус! Бурунгу өгбелеривистен салгал дамчып келген бо кожаңнарны Кыдаттың Синьцзян-Уйгур автономнуг районунуң сумуларында чурттап чоруур тывалар ырлажып чоруурлар. Чаагай чаңчылдарын уламчылавышаан, үнген-кирген улузу-биле хүндүлежип чоруур хан төрел чонувус дээш чоргаарланып, силер бүгүдеге «Дуңмалар» деп ырыны таныштырарын чөпшээреп көрүңер.

Ук ырының Тываже кирип келген төөгүзү 2017 чылда эгелээн.
2017 чылдың кыштың башкы үезинде Тыва үндезин культура төвүнүң эртем экспедициязы Кыдат күрүнениң Синьцзян-Уйгур автономнуг районунда чурттап чоруур хан төрел чонувустуң аас чогаалын шинчилээр сорулга-биле Тывадан аъттаныпкан.

Тыва төптүң эртем экспедициязын ТКУ-нүң «Тюркология» деп эртем-өөредилге төвүнүң удуртукчузу, профессор Мира Викторовна Бавуу-Сюрюн баштаан. Эртем экспедициязы Ханас, Буурчин база Алдай сумуларынга чедип, аас чогаалы, ёзу-чаңчылдар талазы-биле байлак материалдарны чыып алган. Салгалдан салгалче, үзүктел чок, чүс-чүс чылдарда дамчып келген тыва чоннуң аас чогаалының делегейиниң байлаа, ооң каас-чаражы кайгамчык болгаш кижиниң сагыш-сеткилин уярадыптар хуулгаазын күштүг.

Бора-ла дагга ээ бооп ушкан
Бөдөнө* куштар эртине*.
Бодунуң чуртун байырладып чоруур
Бора-ла дуңмалар эртине.

Кадыр дагга ээ бооп ушкан
Хартыга куштар эртине.
Хамык чонун байырладып чоруур
Хайыралдыг дуңмалар эртине.

Эзим дагга ээ бооп ушкан
Эзир куштар эртине.
Эргим чуртун байырладып чоруур
Энерелдиг дуңмалар эртине.

Артка-сынга ээ бооп ушкан
Аңгыр куштар эртине.
Арат-чонун байырладып чоруур
Авыралдыг дуңмалар эртине.

Бөдөнө – бичии куштарны ынчаар адаар.
Эртине – үнелиг дээн уткалыг.