Тыва кижи төрелзирек, дузааргак, хүндүлээчел. Ырак-чооктан таныыр-даа, танывазы-даа кижи өгге кирген болза, ону шайладыры, ашкарар-чемгерери, агын-көгүн сөңнээри чаагай чаңчыл.
Өгге кижи келирге, хамыкты мурнай чиң сарыг шайны аякка куткаш, келген кижиге ийи холдап сунар. Келген аалчыга тыва кижи шай артынчызын чылытпас чаңчылдыг чораан. Өгге кижи келирге, өгнүң кыс ээзи шайын хайындырып, аякка аңгы кудуп, хундулуг кижидиве оң талакы холун шала мурнады ийи холдап бараалгап тудар. Бир чамдыкта аякка шайны куткаш, солагай холунуң адыжын оң холунуң шенээниң адаанга чаларадып салгаш, оң холунда аякта шайын келген кижиге сунар. Хөнекте шайын аалчының чанынга чоокшуладып, далган-тараазын база ак-чемниң дээжизин делгээр.
Айның чаазында база айның эгезинде өг бүрүзү чиң сарыг шайын хайындыргаш, улуг назылыг кырганнарны шайладыр ёзулал турган. Бээн, кунчуун шайлаткан кернин улуг назылыг болур дижир. Улуг назылыг кырганны шайлаткан өгнүң ажы-төлү төрелзирек, эштиг-өөрлүг болур дижир.
#Тыва #Тыватөп #Тыватоп #тывачаңчыл #тывачанчыл #улусчу_педагогика
Алган дөзү: Кенин-Лопсан М.Б. «Тыва чаңчыл». Кызыл, 2010.