Сус – кижиниң мага-бодунуң, сагыш-сеткилиниң байдалы болур. Кижи сузу, аал сузу, чурт сузу деп билиишкиннер тыва чоннуң делегей көрүүшкүнүнде онза черни ээлеп турар. Кажан кижи аарып харыксыраанда, чоок кижизин ышкынганда азы чок-ла болза бодунуң олутпай, чалгаа болганындан сузу бастынар. Сус бастынганда, чүгле сагыш-сеткил эвес, а бүгү мага-бот, ылаңгыя арын-шырай, кылаш илдеңи-биле ундаралдың хөөнүнге алзып, куураарып харыксыраар.

Ада-өгбелеривис сургап чорааны-биле кижи бодунуң сузун ышкынмазын бодаар ужурлуг. Херекчок чүүлдерге хомудавас, бергелерге ыглаңнавас кылдыр бодун дадыктырар. Амыдыралдың кадыг-бергезин, чидириглерин ажып шыдаар кылдыр бодун чаңчыктырар. Амыдыралга чүү-даа турар. Ындыг үеде сагыш-сеткил саймааралынга алыспайн, бодунуң сузун ышкынмазын оралдажыр.

Чайгылчак, кортук, өкпээргек, харам, кара сагыштыг, мегечи, ылаңгыя бүгү талазы-биле чалгаа кижи амыдыралдың бергелеринге дүжүп берип, аас-кежиктиң оруундан азып, алама тамының олчазы болур дижир. Быжыг тура-соруктуг, шимченгир, эрес-дидим, чаныш-сыныш чок, ак сагыштыг, биче сеткилдиг, буян чедирип чоруур кижиниң оруу ажык, а сузу кажан-даа бастынмас болур.

Кажан-даа саймааралга алыспаңар! Чаа-чаа ажыдыышкыннарже чүткүңер!

#тыватөп
#Центр_тувинской_культуры
#традиции_обычаи

Источник фото: Зурхай прогнозы.