Өгбелерниң торулга чугаазын ёзугаар алырга, ай болза үе-дүптен бээр хүннерни, айларны болгаш чылды санап билир күчүлүг чырыткы болур. Ай, хүн, ада, ие дээн ышкаш бо дөрт чүве тыва кижиниң амыдыралында эрте-бурун шагдан бээр таваржып турар.
Чоннуң бир ырызы:
Айым ышкаш, Хүнүм ышкаш
Алдын чүве кайдал барыл?
Авам ышкаш, ачам ышкаш
Авыралдыг улус кайдал?
Үнген айның оттуун көргеш, үжүк-бижик билбес тывалар ол айның дургузунда кандыг чаъстар чаарын, харлар дүжерин, хаттар хадыырын база изиг хүннер болурун баш бурунгаар билир эртемниг чорааннар. Үзер календарь азы чылдың он ийи айын парлап каан календарь көзүлген соонда, ада-өгбениң айны көрүп тургаш, бойдусту билип алыр бурун эртеми чоорту уттундурган.
Эрги чылдың аъттанарын, чаа чылдың үнерин тыва улус ай-биле холбаштырар болгаш алгап-йөрээп чораан.
