Бүгү назынында улус-чонунга буян чедирип, аныяктарга чагыг-сүмезин берип, бодунуӊ үлегери-биле мөзү-бүдүштүг болурун көргүзүп чораан кижиниӊ төөгүзү дээрге ис чок эрткен ээлчеглиг чуртталга эвес болгай. Бөгүн амгы үениӊ хоочун хөөмейжилеринге уран чүүл делегейинче орукту ажыдып берген башкызы Ооржак Хорагай Кылын-ооловичиниӊ чырык адынга үндүрүлгевисти тураскаадыр-дыр бис.

Ооржак Хорагай Кылын-оолович Чөөн-Хемчик кожууннуӊ Чыргакы сумузунга 1926 чылдыӊ август 10-да кончуг салым-чаяанныг улустуӊ өг-бүлезинге төрүттүнген. Ооӊ авазыныӊ-даа, ачазыныӊ-даа талазындан чоок дөргүл-төрели хөөмейжилер, хөгжүмчүлер, тоолчулар, ыраажылар турган. Уран чүүлге сундулуг болганы Хорагай Кылын-ооловичиниӊ хан-дамырында база угаан-медерелинде дыл-домаа үнмей турда-ла авазыныӊ өпей ырызы-биле сиӊе берген турган. Кавайлыындан тоолдар дыӊнап, тыва хөгжүм херекселдериниӊ аялгазынга таалап, даайларыныӊ, акыларыныӊ хөөмей, сыгыдын дыӊнап өзүп келгени ооӊ иштики сагыш-сеткилинге күштүг салдарлыг болган.
Хорагай Кылын-оолович Чадаанага тракторист мергежилин чедип ап, бодунуӊ төрээн суурунга трактористеп, электри үлетпүрүнге бүгү назынында ажылдап келген. Уран чүүлден ырак мергежилди шилип алганы өгбевистиӊ чогаадыкчы ажыл-ижинге моондак болбаан. Хорагай Кылын-оолович уран чүүл-биле холбашкан мөөрейлерге идепкейлии-биле киржип, Совет Эвилелиниң бот-тывынгыр уран чүүл көрүлделеринге хөй санныг шаӊнал-макталдарны чаалап ап, чоннарны бодунуӊ салым-чаяаны-биле магададып, тыва хөөмейниӊ көскү төлээлериниӊ бирээзи чораан. Хүндүлүг хөөмейживис Чөөн-Хемчик кожууннуӊ аныяктарыныӊ сагыш-сеткилинге база амыдырал-чуртталгазынга бодунуӊ чогаадыкчы ажыл-ижи-биле салдар чедирип, удуртуп, өөредип, чагыг-сүмезин берип, келир үениӊ сураглыг хөөмейжилеринге үлегер болуп келген. Хүндүлүг башкыныӊ өөреникчилери Ооржак Назын-оол Шыырапович, Куулар Эрес-оол Чамыяӊович, Куулар Мөкүр Улуудаевич, Донгак Генннадий Билчеевич, Донгак Сергей Чалбакович, Сарыглар Өлзей-оол Дагба-Доржуевич, Куулар Владимир Хуналдаевич, Донгак Хунашпан Чөгертиевич, Куулар Анатолий Чозарович, Ооржак Кертик Кудурукпайович дээш оон-даа өске салым-чаяанныглар.
Тыва үндезин культураныӊ сайзыралынга киирген улуг үлүг-хуузу дээш, 1998 чылда Чөөн-Хемчик кожууннуӊ Баштыӊы Хорагай Кылын-ооловичиге «Дзун-Хемчик кожууннуӊ улустуӊ хөөмейжизи» деп атты тывыскан. Ол-ла чылын хүндүлүг өгбевистиӊ чаӊгыс чер чурттуглары ооӊ чырык овур-хевиринге мөгейип, сумунуӊ көдээ культура бажыӊын ооӊ ады-биле адаан.
Тыва чуртувустуӊ уран чүүлүнүӊ кайы хире бедик сайзыралда көдүрлүп келгенин республикавыстыӊ хөгжүм-шии театры, национал оркестири, күрүне филармониязы, композиторлар, ус шеверлер, чурукчулар, хөөмейжилер эвилелдери, уран чүүл колледжизи, тыва улустуӊ аас чогаалынга үндезилеттинген делегейде сурагжаан коллективтери көргүзүп турар. Бо сайзыралдыӊ өзээн салып, чечектелип чоруур үезин чоокшуладып келген кижилер – тыва чоннуӊ сагыш-сеткил өнчүзүнүӊ төлээлери болур. Оларныӊ бирээзи Ооржак Хорагай Кылын-оолович…

#хоомейжи #хөөмейжи #легенды_хоомея #легенды_горлового_пения