ДУМЧУУН ХӨӨЛЭЭРИ

Бичии, чаш уругларны хүн ашкан соонда, бажыңдан үнүп чоруур апарганда, домну кылып каар – уругнуң думчуун хөө-биле чаап каар.
Чүге?
Чүге дээрге чаш кижи тускай сүтсүг чыттыг болур. Аза-четкер ол чытка дораан кээр. А чаш, бичии уругларда камгалал кошкак боор. Кажан думчуу хөөлүг уругну көргеш: «Бичии уруг эвес, карала анай куспактап (чедип) алган улус-тур» – дээш, чоруй баар. Ынчалдыр кара хөө чаш уругларга камгалал боор дээр. Хоорай бажыңнарынга хөө тывылбайн база баар. Шүдүнзени (спичка) шаккаш, бажында хөөзүн алгаш, чаап каар.

ХӨӨ-БИЛЕ ДОМНААРЫ
Ак-өек – сылданыычал бичии уругнуң хевин уштуп, чанагаштааш, чылыг хүл (ыяш хүлү) кырынга тургузуп алыр. Оон ак талдың кургаг будуун отка өртеткеш, ону өжүргеш, хөөзү-биле бичии уругнуң эът-кежин шыйып тургаш, домнаар: «Сээң сылдаңгың мооң-биле читсин» – деп чугааланыр.

Алган дөзү: Валентина Бегзиевна Монгуш “Ак баштыгларның алдын үүжези” Бирги ном. Кызыл-2021.

#тыватөп
#Центр_тувинской_культуры
#традиции_обычаи